Czym są i po co w ogóle robić ją już w szkole podstawowej? I wreszcie… jak przeprowadzić ją dobrze?
Diagnostyka potencjału edukacyjno- zawodowego - na skróty:
Od czego zacząć?
Jako rodzice naszych dorastających dzieci z jednej strony pragniemy, by miały one dobre oceny ze wszystkich przedmiotów, napisały świetnie egzamin, dostały się do najbardziej topowych szkół jakie oferuje Warszawa, a następnie poszły na studia i otrzymały ofertę satysfakcjonującej pracy. Nasze serce słusznie podpowiada nam tą drugą stronę myślenia o przyszłości naszych pociech, czyli by przy tym kochały to, co robią i z radością realizowały swoje pasje i umiejętności. To trudne zadanie, szczególnie w obecnej rzeczywistości.
Zmiany z 2017 roku w edukacji sprawiły, że teraz, w 2021 roku Twoje dziecko ma rok mniej na wybór szkoły średniej. Zobacz, to rok mniej na zdobycie tej samej wiedzy. Do tego dochodzą zajęcia dodatkowe, prace domowe, sprawdziany. Dla wielu osób 7 i 8 klasa to przede wszystkim centrum niepewności i stresu, wynikającego nie tylko z konieczności przystąpienia do egzaminów końcowych, ale także z niską świadomością dotyczącą własnej osobowości, jej zasobów i zainteresowań.
Żyjemy szybko, odhaczając kolejne zadania. Nie do końca mamy przestrzeń do myślenia o przyszłości, o tym, co jest ważne, co sprawia mi prawdziwą radość. Z kolei pandemia sprawiła, że Twoje dziecko musiało z dnia na dzień nauczyć się funkcjonować w zupełnie innym rytmie, wyznaczanym przez zdalne lekcje i opartym o motywację wewnętrzną, bo przecież ta zewnętrzna (szkoła) trochę straciła na sile. W związku z tym możesz zauważyć, że Twoje dziecko powoli zatraca radość z nauki, motywację. Być może dzieje się tak dlatego, że nie do końca zna swój potencjał, nie wie do czego może dążyć w najbliższej przyszłości. Nie miało kiedy się dowiedzieć. Tu z pomocą przychodzą badania potencjału i preferencji edukacyjno-zawodowych.
Czym jest diagnostyka potencjału?
Naukowo mówiąc (a raczej pisząc) każda diagnoza jest procesem poznawania, na który składają się następujące czynności, takie jak: zbieranie różnych informacji na temat danej osoby (badania wykorzystujące odpowiednie narzędzia -kwestionariusze, testy, wywiad), ich analiza oraz interpretacja (Groenwald, 2011). Dla mnie diagnostyka to przede wszystkim spotkanie dwóch osób: osoby profesjonalisty z młodym, dorastającym człowiekiem, który nie do końca wie, co lubi robić i co chce robić w przyszłości. Podczas takiego spotkania dorosły, dzięki odpowiednim metodom stara się skonfrontować sposoby myślenia obu stron, ale przede wszystkim wesprzeć w rozwoju i samodzielnym odkryciu swoich mocnych stron, pragnień, czy zdolności.
umów się od razu na bezpłatną konsultację
Kliknij w poniższy przycisk i wybierz datę i godzinę, która najbardziej Ci odpowiada
Diagnostyka już w szkole podstawowej - po co?
W 7-8 klasie szkoły podstawowej młody człowiek nie zawsze wie, kim jest i co lubi. I ma prawo do takiego myślenia, ponieważ w jego głowie właśnie rozpoczyna się jedna z najbardziej wyboistych dróg na drodze ku dorosłości – kryzys w rozwoju konflikt tożsamości (Erikson, 2004). Całe swoje dotychczasowe dziecięce doświadczenia – myślenia o sobie, świecie, rodzicach, czy rówieśnikach musi się teraz rozpaść i przeformułować by odkryć na nowo siebie i swoją tożsamość. Wiąże się to z przejściem od etapu zainteresowań (od 11. do 12. roku życia) do etapu uświadamiania sobie własnych umiejętności, zdolności oraz krystalizowania się hierarchii wartości (Super, 1984). Wymaga to nawet kilku lat pracy nad sobą.
Charakterystyczne dla wczesnej fazy dorastania jest to, że w centrum zmian (będących dowodem prawidłowego przebiegu rozwoju danej osoby), znajdują się często zachowania takie, jak: wycofanie, trudności z wykorzystywaniem posiadanych kompetencji, brak rozeznania we własnych przeżyciach i możliwościach. Z drugiej strony, młodzi ludzie w tym wieku z góry przyjmują postawę negatywizmu, odrzucania tego, co proponują dorośli (zarówno rodzice, jak i inne osoby, np. nauczyciele). Zobacz, że jest to wiek, gdy napięcia pomiędzy Tobą a Twoim dzieckiem mogą się zwiększać i jest to całkowicie normalnie. Szczególnie, jak zadasz pytanie odnośnie szkoły średniej, przyszłej pracy, a nawet lepiej – odważysz się coś zasugerować. Rozsądne więc wydaje się wsparcie osoby profesjonalisty właśnie na tym etapie.
Badania preferencji i potencjału edukacyjno-zawodowego - dla kogo?
W swojej pracy chyba jeszcze nie spotkałam się z siódmo bądź ósmoklasistą, który zupełnie nie skorzystałby z różnych narzędzi do badania potencjału. Uważam, że z takich badań może skorzystać każdy, oczywiście według potrzeb! Gdy uczeń już w tym wieku wie, co go interesuje, jakie przedmioty lubi, do jakiej pracy mógłby pójść i raczej potrafi określić, jakie możliwości są w jego zasięgu, to badania potencjału są wtedy raczej ugruntowaniem wiedzy i myślenia o sobie. Potwierdzeniem własnej intuicji, czy wspólnym poszukaniem już konkretnych szkół pasujących do profilu osobowości dziecka.
Tak samo w porządku jest to, że dziecko w tym wieku zupełnie nie wie, co mu się podoba. Wbrew pozorom często są to bardzo zdolne i ambitne dzieci, mające świetne oceny ze wszystkich przedmiotów, często bardzo różne uzdolnienia i w związku z tym wiele możliwych dróg rozwoju. W tym wypadku wybór konkretnej ścieżki rozwoju pozwala z jednej strony na ukierunkowanie się i zawężenie swoich zainteresowań, z drugiej strony oznacza pewną stratę, stratę niebycia najlepszym ze wszystkiego, co jest trudne.
Dlatego też w takich przypadkach zasadne jest poszerzenie badania potencjału . O co? O informacje o wartościach, środowisko, motywację, czy w końcu poszukiwanie rozwiązań najbardziej uniwersalnych na ten moment, odnalezienie takiego profilu, który da dodatkowy czas w szkole średniej na ściślejsze określenie siebie.
Jak wygląda badanie potencjału w szkole podstawowej?
Diagnostyka preferencji i potencjału edukacyjno-zawodowego w szkole podstawowej niewiele różni się od badań potencjału u osób pełnoletnich. Może tym, że na rynku dostępnych jest o wiele mniej wystandaryzowanych narzędzi niż tych do badań np. pracowników. Ważne, by informacje jakie uzyskamy w trakcie procesu diagnostycznego układały się w diagnozę pozytywną, to znaczy pokazującą, jakie są mocne strony osoby badanej. Dlaczego?
W swojej pracy wykonuję z młodzieżą ćwiczenie, w którym mają za zadanie wypisać swoje mocne strony i obszary do pracy. To drugie przychodzi im z łatwością. Ważne więc, by wspierać u młodzieży pozytywne myślenie o własnej osobie. Podstawą do tego jest oczywiście rozmowa z profesjonalistą, który poznając dziecko dobiera różne narzędzia, pozwalające lepiej uchwycić młodego człowieka z dwóch perspektyw:
- zdolności, czyli tego, co obiektywnie umie dobrze robić, jakie są jego realne możliwości. Dla mnie jest to obiektywny weryfikator tego, co uczeń o sobie uważa. Mogą to być np. oceny szkolne, czy testy inteligencji, kompetencji. Dzięki nim wiemy, czy uczeń lepiej radzi sobie np. z umiejętnościami abstrakcyjno-logicznymi, czy może ma duży zasób słów, płynność słowną, bądź widzenie przestrzenne. To ważna wiedza pozwalająca zweryfikować perspektywę ucznia. Zobacz, mając konsultacje z chłopcem, który nie wiedział z czego sobie dobrze radzi, dewaluował swoje osiągnięcia mogłam go ocenić jako osobę o przeciętnych zdolnościach intelektualnych . Po czym widząc oceny ze świadectwa i wyniki z próbnego egzaminu miałam ochotę powiedzieć – jesteś geniuszem! Uwierz w to! Mimo wartości jaką ze sobą niesie, tak prowadzona diagnostyka jest jednak bliższa dyrektywnemu doradztwu czy swego rodzaju selekcji zawodowej, kiedy to uczeń niewiele ma do powiedzenia i w konfrontacji ze wszechwiedzącym testem – pozostaje bierny. (Lenart, 2020). Dlatego też nie są to moje ulubione narzędzia do badania siódmo i ósmoklasistów.
- preferencji, czyli tego, co z całego pakietu możliwości nastolatek zwyczajnie lubi robić najbardziej. W tym przypadku wstępem do rozmowy z profesjonalistą są samoopisowe kwestionariusze badające preferencje edukacyjno-zawodowe, wartości, motywacje. Dzięki odpowiednim ćwiczeniom i pytaniom uczeń stopniowo odkrywa, co tak naprawdę sprawia mu satysfakcję, co jest dla niego ważne, w jakich działaniach dobrze się czuje. Uważam, że to właśnie badanie preferencji jest kluczowe przy wyborze dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej. Dlaczego? Twardej wiedzy zawsze możemy się nauczyć a to właśnie preferencje są motorem ludzkiego działania (Capiga, 2015). Zgodność naszych wyborów z naszymi zainteresowaniami zwiększa naszą motywację. Zobacz, że kiedy lubimy to, co robimy, czujemy satysfakcję i chęć do rozwoju. To właśnie diagnoza preferencji sprawia, że dziecko kończy konsultacje z energią do działania i motywacją do zmiany.
sprawdź nasze zajęcia
Kliknij w poniższy przycisk i sprawdź nasze przedmioty
Po czym poznać, że diagnostyka była użyteczna?
Najważniejszym czynnikiem motywującym do działania jest jasność celu, połączona ze świadomością na temat siebie, swoich predyspozycji, mocnych stron i potrzeb. Kiedy uczeń wie, czego oczekuje od życia, na jaki profil chce iść i w związku z tym co musi poprawić, to rozwija w sobie mechanizm pokonywania kolejnych przeszkód, by osiągnąć wyższy cel.
Konsultacje ze specjalistą i badanie potencjału mają pomóc uczniowi samemu odkryć w sobie to wszystko. I jeśli po przeprowadzonej diagnostyce zauważymy, że dziecko kończy z planem i energią do działania, będzie to prawdopodobnie oznaczać, że była ona użyteczna. Przyznam, iż po zakończeniu procesu diagnostycznego zdarzało mim się nie zauważać nic z wypisanych wyżej rzeczy. Traktuję to wtedy jako ważną informację, która z jednej strony może oznaczać, że dziecko jeszcze nie ma wykrystalizowanych zainteresowań, bądź z jakiegoś powodu nie jest z nami szczere (np. boi się reakcji rodziców, wypełnia kwestionariusze zgodnie z tym, kim chciałoby być), jest w jakimś kryzysie emocjonalnym, bądź z drugiej strony po prostu potrzebuje więcej czasu/innych metod na otwarcie się i odkrycie siebie.
Jak wyglądają konsultacje u nas, w EduSpace?
W EduSpace staramy się połączyć ze sobą wiedzę obiektywną i subiektywną o sobie samym. By znaleźć jak najbardziej optymalne rozwiązanie, postanowiliśmy oprzeć swoją diagnozę na czterech krokach:
- Rozmowa wstępna, pozwalająca lepiej się poznać, porozmawiać o oczekiwaniach i dopasować testy oraz kwestionariusze pod konkretnego ucznia.
- Wykonanie serii testów i kwestionariuszy online, przez platformę Epsilon.
- Omówienie i analiza wyników z profesjonalistą -jest to niezwykle ważny etap konfrontujący informacje z testów i kwestionariuszy oraz stronę osoby badanej.
- Rekomendacje dotyczące możliwych ścieżek rozwoju.
Podsumowując
My i nasze dzieci dobrnęliśmy do 2021 roku, przechodząc przez wiele: reformę edukacji, kilka fal pandemii i niejeden kryzys. Niejednokrotnie traciliśmy podstawowe poczucie bezpieczeństwa, bez którego trudno o myślenie o przyszłości.
Jeśli Twoje dziecko nie wie jeszcze, w którą stronę chce się rozwijać, możesz zadbać o bezpieczeństwo edukacyjne Twojego dziecka zapisując go na proces diagnostyczny. Poprzez diagnozę uzdolnień i preferencji edukacyjno-zawodowych zobaczysz, jaki jest profil zainteresowań Twojego dziecka, jakie branże zawodowe są z nimi zgodne, a co za tym idzie jaką na ten moment najlepszą szkołę średnią wybrać.
Otwarta i szczera rozmowa w bezpiecznej, profesjonalnej atmosferze i przy wykorzystaniu odpowiednich narzędzi pozwoli dziecku na odkrycie swojego potencjału i mam nadzieję, że da motywację do działania. Wasze dzieci mają prawo do tego, żeby jeszcze nie wiedzieć. Każda presja budzi opór, to co możemy zrobić to wesprzeć ich w swojej niewiedzy 😊
Co dalej?
Jeśli są pytania, na które możemy odpowiedzieć, to zachęcamy do pisania ich w komentarzach pod tym postem lub do kontaktu drogą mailową na adres kontakt@eduspace.edu.pl.
Jeśli natomiast jesteś zainteresowany rozmową o możliwości wsparcia rozwoju edukacyjnego Twojego dziecka – kliknij przycisk poniżej i przejdź bezpośrednio do kontaktu.
Gdzie jeszcze jesteśmy?
Jak zawsze, zapraszamy też w inne miejsca, w których opowiadamy o edukacji:
Bibliografia
- Groenwald, M. (1). Diagnostyka edukacyjna „w” i „wobec” szkolnej rzeczywistości. Forum Oświatowe, 23(2(45), 57-76. Pobrano z: https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/197
- Jasiński, W., Lubin, S. P. E., & Jasiński, M. Motywacje uczniów do nauki.
- Lenart, J. (2020). Od tradycyjnego poradnictwa zawodowego do poradnictwa konstruowania kariery i życia. Ciągłość i zmiana. Studia Poradoznawcze/Journal of Counsellogy, 9, 25-321.
- Szczechowiak, E. (2020). Doradca zawodowy we współczesnym systemie edukacyjnym. Studia Edukacyjne, (56), 253-266.
Sprawdź inne nasze artykuły!
- Jak motywować dziecko do nauki- czyli o byciu rodzicem wspierającym
- Jak się uczyć, żeby się nauczyć ? Efektywna nauka w 7 krokach
- Nauka zdalna- wpływ pandemii COVID-19 na sytuację edukacyjną
- Profile w liceum i technikum: jak wybrać przedmioty rozszerzone
- Jak przygotować dziecko z 6 i 7 klasy na wybór szkoły średniej? 9 kwestii, o których warto pamiętać.
O autorze
Karolina Jóźwik
Psycholog z uprawnieniami pedagogicznymi, trenerka. Od ponad 8 lat pracuje z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi. Zajmuje się tematyką m.in. emocji, profilaktyki przemocy, współpracy, rozwoju osobowego, motywacji, efektywnej nauki i szybkiego czytania. Codziennie uczy się od swoich dwóch córek bycia uważnym, wspierającym i akceptującym dorosłym.
